Τεστ Παπανικολάου - Νεώτερες εξελίξεις
Τεστ Παπανικολάου (Παπ τεστ)
Ο καρκίνος του τραχήλου είναι ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες, μετά τον καρκίνο του μαστού. Το τεστ Παπανικολάου είναι μία προληπτική εξέταση ρουτίνας με σκοπό την έγκαιρη διάγνωση αλλοιώσεων στα κύτταρα του τραχήλου που ενδέχεται να εξελιχθούν σε καρκίνο και επιτρέπει την έγκαιρη θεραπεία, η οποία είναι συνήθως απλή και ανώδυνη (π.χ. κωνοειδής εκτομή). Το Παπ τεστ επινοήθηκε από τον Έλληνα ιατρό Γεώργιο Παπανικολάου, εφαρμόζεται παγκοσμίως για περισσότερα από 50 χρόνια, έχει συμβάλλει σημαντικά στη μείωση της συχνότητας του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και πρακτικά δεν έχει αλλάξει έκτοτε.
Επισημαίνεται όμως ότι το Παπ τεστ παρουσιάζει αρκετά μειονεκτήματα όπως σχετικά
υψηλό ποσοστό (15-70%) ψευδώς αρνητικών αποτελεσμάτων (δηλαδή φυσιολογικό
αποτέλεσμα ενώ υπάρχει τραχηλική βλάβη) και σημαντικό ποσοστό (5-15%) ψευδώς
θετικών αποτελεσμάτων (δηλαδή παθολογικό αποτέλεσμα σε γυναίκες με φυσιολογικό
τράχηλο). Επιπλέον, τονίζεται ότι το Παπ τεστ έχει χαμηλή προγνωστική αξία
καθώς "φωτογραφίζει" απλά την κατάσταση του τραχήλου τη στιγμή της λήψης.
Σε περίπτωση παθολογικού αποτελέσματος στο Παπ τεστ συνιστάται επανέλεγχος,
γυναικολογική εξέταση, κολποσκόπηση (εξέταση του τραχήλου με μεγέθυνση), ενδεχόμενα επανάληψη του Παπ τεστ, βιοψία ή κωνοειδής εκτομή τραχήλου.
Παπ τεστ με κυτταρολογία υγρής φάσης (Thin Prep)
Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται σε πολλές χώρες για περισσότερο από 10 χρόνια είτε σαν πρώτη επιλογή είτε σαν δεύτερη επιλογή εάν υπάρχει ένδειξη (π.χ. μετά από παθολογικό ή ανεπαρκές κλασσικό Παπ τεστ).
Τα κύτταρα του τραχήλου συλλέγονται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο όπως στο κλασσικό
Παπ τεστ, απλά διαφέρει ο τρόπος χειρισμού, μεταφοράς και εξέτασης του υλικού λήψης.
Με τη μέθοδο αυτή βελτιώνεται η ποιότητα και η ποσότητα του υλικού που εξετάζεται και συνεπώς η αξιοπιστία της εξέτασης.
Επιπλέον, σε περίπτωση που κριθεί απαραίτητο μπορούν να γίνουν επιπλέον εξετάσεις στο ίδιο δείγμα όπως ανίχνευση και τυποποίηση του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV-DNA test) και ταυτοποίηση παραγόντων φλεγμονής (χλαμύδια, ουρεόπλασμα, μυκόπλασμα, έρπητας κ.λπ.).
Το Thin prep τεστ εγκρίθηκε από τον εθνικό οργανισμό φαρμάκων των Ηνωμένων
Πολιτειών Αμερικής το 1996 και έκτοτε παρουσιάστηκαν πολυάριθμες επιστημονικές
μελέτες που αποδεικνύουν την υπεροχή της μεθόδου αυτής στην κλινική πράξη.
Το μειονέκτημα της μεθόδου είναι το κόστος, που είναι περίπου διπλάσιο από το κλασσικό τεστ Παπ αν και η σχέση κόστους/αποτελέσματος είναι υπέρ του Thip prep τεστ.
Ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus)
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας προκαλείται συνήθως από τον ιό των ανθρώπινων
θηλωμάτων (Human Pappiloma Virus ή HPV) που μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή. Έχουν ανευρεθεί περίπου 200 τύποι του ιού HPV από τους οποίους περίπου 40
προσβάλλουν τη γεννητική περιοχή. Μερικοί τύποι θεωρούνται χαμηλού κινδύνου, όπως οι τύποι 6 και 11, οι οποίοι ευθύνονται για την πλειοψηφία των κονδυλωμάτων. Αντίθετα περίπου 15 τύποι ιού HPV, με συνηθέστερους τους τύπους 16 και 18 και 31, 33, και 35, ευθύνονται για την πλειοψηφία των καρκίνων τραχήλου, αιδοίου και κόλπου. Ένα μεγάλο ποσοστό (περίπου το 70%) των σεξουαλικά ενεργών ανδρών και γυναικών θα έρθουν σε επαφή με κάποιον τύπο ιού HPV κάποια στιγμή της ζωής τους. Παρόλα αυτά στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, ιδιαίτερα σε γυναίκες μικρότερες των 30 ετών, η λοίμωξη υποχωρεί αυτόματα.
Έλεγχος μόλυνσης από τον ιό HPV (HPV-DNA -τεστ)
Είναι μέθοδος που βασίζεται στην ανίχνευση του γενετικού υλικού (DNA) του ιού και καθορίζει τον τύπο του. Η λήψη του δείγματος είναι παρόμοια με το τεστ Παπ. Το HPV τεστ δεν είναι εξέταση ρουτίνας. Γίνεται σε γυναίκες υψηλού κινδύνου και αποτελεί συμπληρωματική εξέταση σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. παθολογικό Παπ τεστ, κονδυλώματα κ.λπ.).
Ο συμπληρωματικός έλεγχος με HPV τεστ μειώνει σημαντικά τα ποσοστά ψευδώς
αρνητικών αποτελεσμάτων του τεστ Παπ. Επιπλέον ο έλεγχος HPV - DNA συνιστάται σε
ορισμένες περιπτώσεις πριν από τον εμβολιασμό κατά του ιού HPV.
Κολποσκόπηση - βιοψία τραχήλου
Είναι η εξέταση του τραχήλου (αλλά και του συνόλου των έξω γεννητικών οργάνων)
με ένα ειδικό ιατρικό μηχάνημα, το κολποσκόπιο που επιτρέπει τη λεπτομερή εξέταση της περιοχής. Είναι μια ανώδυνη και απλή εξέταση που συνιστάται στις παρακάτω περιπτώσεις: παθολογικό τεστ Παπ, παρουσία HPV ιού, κονδυλώματα, τραχηλίτιδα, πόνος, αιμορραγία. Η βιοψία τραχήλου συνοδεύει την κολποσκόπηση σε ορισμένες περιπτώσεις όταν υπάρχουν παθολογικά ευρήματα.
Με τη βιοψία και την ιστολογική εξέταση που ακολουθεί αποκτούνται επιπλέον
πληροφορίες σχετικά με την περαιτέρω αντιμετώπιση της ασθενούς πχ παρακολούθηση ή σύσταση για κωνοειδή εκτομή τραχήλου.
Κωνοειδής εκτομή τραχήλου
Είναι μια επέμβαση κατά την οποία αφαιρείται ένα τμήμα τραχήλου σε βάθος και έκταση ανάλογα με την περίπτωση (π.χ. βαρύτητα και έκταση βλάβης, ηλικία ασθενούς, επιθυμία για τεκνοποίηση κ.λπ.).
Η επέμβαση γίνεται με τοπική ή με ελαφρά γενική αναισθησία.
Η εκτομή του τραχήλου γίνεται με τη χρήση διαθερμίας ή laser και συνήθως δεν απαιτείται νυστέρι ή ράμματα.
Η νοσηλεία διαρκεί λίγες ώρες και η ασθενής επιστρέφει στην εργασία της την επόμενη μέρα.
Μικρή κολπική αιμορραγία παρατηρείται για 2-4 εβδομάδες μετά την επέμβαση.
Εμβόλιο κατά του ιού HPV
To 2006 άρχισε παγκοσμίως ο εμβολιασμός κατά του ιού HPV μετά από πολυετείς
μελέτες. Με το εμβόλιο αυτό εγκαινιάζεται μια νέα εποχή πρόληψης του καρκίνου και των προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας, του αιδοίου και του κόλπου.
Επιπλέον, το τετραδύναμο εμβόλιο, προφυλάσσει και από τα κονδυλώματα.
Σήμερα, υπάρχουν διαθέσιμα διεθνώς, δύο είδη εμβολίων κατά του HPV:
1. Το "Gardasil" είναι τετραδύναμο εμβόλιο κατά των ογκογόνων τύπων HPV 16 και 18 και των τύπων 6 και 11, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη των
κονδυλωμάτων.
2. Το "Cervarix", διδύναμο εμβόλιο κατά των τύπων HPV 16 και 18.
Το εμβόλιο απευθύνεται αρχικά σε κορίτσια 9-15 ετών και γυναίκες 16-26 ετών (στις ηλικίες 12-26 ετών διατίθεται δωρεάν μέσω του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού). Επιπλέον, το τετραδύναμο εμβόλιο πρόσφατα εγκρίθηκε και για γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας (έως 45 ετών).
